Miejsce światowego dziedzictwa Unesco
Strona główna › Miejsce światowego dziedzictwa

Miejsce światowego dziedzictwa

Kopalnie rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach zostały wpisane na Listę światowego dziedzictwa w myśl Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. Wpis na Listę jest potwierdzeniem wyjątkowej powszechnej wartości dobra kulturowego lub przyrodniczego, które zasługuje na ochronę dla dobra całej ludzkości.

Dobro składa się z głównego kompleksu kopalnianego i systemu gospodarowania wodami, należącego do historycznej kopalni Fryderyk (niem. Friedrichsgrube) oraz Stacji Wodociągowej Staszic (niem. Wasserwerk Adolfschaft), wraz z bezpośrednio powiązanymi atrybutami powierzchniowymi. Całe dobro klasyfikowane jest jako pojedyncze, jednak dla ułatwienia procesu ochrony i zarządzania wyróżniono 8 obszarów charakterystycznych, w ramach których wyszczególniono 28 atrybutów. To one wyrażają wyjątkową powszechną wartość oraz umożliwiają ocenę stanu autentyczności i integralności.

A1. PODZIEMIA

Podziemia obejmują całe podziemne środowisko i składają się wyrobisk górniczych (taki jak sztolnie, szyby, komory) i ich architektonicznych, technicznych oraz innych atrybutów kulturowych wraz z cechami przyrodniczymi związanymi z geologią, mineralogią, hydrologią i bioróżnorodnością.

  • 0.1 Podziemne wyrobiska
  • 1.0 Sztolnia Głęboka Fryderyk
  • 1.1 Szyb Pokój
  • 1.2 Szyb Bohr
  • 1.3 Szyby Staszic i Maszynowy
  • 1.4 Szyb Pomoc Szczęściu
  • 1.5 Sztolniowy szyb maszynowy nr 22
  • 1.6 Szyb sztolniowy nr 17
  • 1.7 Szyb sztolniowy nr 13
  • 1.8 Szyb sztolniowy nr 5
  • 2.0 Sztolnia Boże Wspomóż
  • 2.1 Szyb Anioł
  • 2.2 Szyb Żmija
  • 2.3 Szyb Szczęść Boże
  • 2.4 Szyb Heinitz
  • 2.5 Szyb Reden
  • 2.6 Szyb Kaehler
  • 2.7 Szyb Fryderyka

A2. PORTAL I ROZNOS GŁĘBOKIEJ SZTOLNI FRYDERYK

Portal i roznos Głębokiej Sztolni Fryderyk obejmuje wylot głównej głębokiej sztolni, podkreślony wyjątkowym, neoklasycystycznym kamiennym portalem oraz kanał odprowadzający wodę, wykopany aby utrzymać odprowadzenie wody z kopalni oddzielone od rzeki Dramy. Jest to końcowa, powierzchniowa część Południowego Systemu Sztolniowego.

  • 1.9 Portal wylotu Sztolni Głębokiej Fryderyk
  • 1.10 Roznos Sztolni Głębokiej Fryderyk

A3. PORTAL I ROZNOS SZTOLNI BOŻE WSPOMÓŻ

Portal i roznos Sztolni Boże Wspomóż składa się z portalu północnej sztolni i kanału wylotowego. Jest to końcowa, powierzchniowa część Północnego Systemu Sztolniowego.

  • 2.8 Portal wylotu Sztolni Boże Wspomóż
  • 2.9 Roznos Sztolni Boże Wspomóż

A4. STACJA WODOCIĄGOWA STASZIC

Stacja Wodociągowa Staszic obejmuje zarówno powierzchniowe, jak i podziemne pozostałości unikatowej, napędzanej parą stacji wodociągowej z lat 80. XIX wieku, która była zintegrowana z systemem kopalni.

  • 3.1 Stacja Wodociągowa Staszic

A5. KRAJOBRAZ POGÓRNICZY (XIX WIEK)

Krajobraz pogórniczy (XIX wiek) tworzą wyjątkowe, jednorodne murawy zdominowane przez topografię pogórniczą (lokalnie: pingi i warpie), która powstała w wyniku wydobycia rud ołowiu i srebra w XVI w. i następnie rud ołowiu i srebra oraz rud żelaza w XIX w. Jest to unikatowy przykład historycznego otoczenia Stacji Wodociągowej Staszic.

  • 3.2 Krajobraz pogórniczy (XIX w.)

A6. SREBRNA GÓRA I HAŁDA POPŁUCZKOWA

Srebrna Góra i Hałda popłuczkowa obejmują najbardziej rozległy obszar kopalń rud ołowiu i srebra oraz cynku z XV-XVI i z przełomu XVIII i XIX wieku oraz hałdę popłuczkową (położoną w części północnej) odpadów skały płonnej, pochodzących z XIX-wiecznego, scentralizowanego zakładu przetwarzania rudy Kopalni Fryderyk.

  • 3.3 Krajobraz pogórniczy Srebrnej Góry
  • 3.4 Hałda popłuczkowa Kopalni Fryderyk

A7. TEREN DAWNEJ KOPALNI FRYDERYK

Teren dawnej Kopalni Fryderyk obejmuje (potencjalne) stanowisko archeologiczne, obejmujące początkowy obszar zajmowany przez kopalnię oraz kopiec upamiętniający odkrycie rud ołowiu i srebra.

  • 3.5 Teren dawnej Kopalni Fryderyk

A8. PARK MIEJSKI

Park miejski jest najlepiej zachowanym, najbardziej rozległym i najbardziej zróżnicowanym pod względem znajdujących się w nim form topograficznych, obiektów architektonicznych i form zieleni spośród wielu parków założonych na terenach pogórniczych w Tarnowskich Górach i w okolicy w XIX oraz na początku XX wieku. Poprzez założenie parku podjęto ochronę wrażliwej na zniszczenie pogórniczej topografii.

  • 3.6 Park Miejski

Granice sieci podziemnej zostały tak wyznaczone, aby obejmować główne urządzenia kopalni rud ołowiu, srebra i cynku Fryderyk, jej system gospodarowania wodą (odwadniania) oraz infrastrukturę Stacji Wodociągowej Staszic, która krzyżowała się z tym systemem i wykorzystywana była do pobierania z niego wody. Granica została zrzutowana na powierzchnię trenu, obejmując wszelkie oddzielne powierzchniowe obszary charakterystyczne (które są połączone pionowo i w pozostałych dwóch wymiarach z częściami podziemnymi), oprócz roznosów, które nie są połączone w trzecim wymiarze, gdyż zostały zaprojektowane w taki sposób, aby odprowadzać wodę z obszaru kopalnianego.

Powierzchnia dobra:

  • część podziemna – 1 330,70 ha
  • część na powierzchni terenu – 342,06 ha
  • razem – 1 672,76 ha
  • powierzchnia strefy buforowej – 2 774,35 ha
  • powierzchnia łączna dodatkowych stref ochronnych – 834,17 ha

Unesco